حسین والامنش، نقاش و مجسمه‌ساز ایرانی ساکن استرالیا، روز شنبه، ۲۵دی، درگذشت. این هنرمند ۷۲ ساله کمتر قدردیده در ایران، به دلیل جوایز بین‌المللی‌ خود شهرتی جهانی داشت. او از طرفداران مکتب نوگرا بود و به سبب فعالیت‌های نوآورانه‌‌، به هنرمندی فرامحلی و فراملی تبدیل شده بود. آثار او به‌ویژه در استرالیا طرفداران بسیاری داشت.

از مدرسه هنر تهران تا دانشگاه هنر استرالیا

حسین والامنش ۱۱ اسفند ۱۳۲۷ در تهران به دنیا آمد. او دومین فرزند از جمع چهارنفره فرزندان خانواده‌اش بود. وقتی حدودا سه سال داشت، به اقتضای شغل پدر به بردسیر، شهر کوچکی نزدیک کرمان و سپس به خاش رفت و شش سال آنجا زندگی کرد. به این ترتیب، او سال‌‌های دبستان را در استان گرم و کویری سیستان و بلوچستان و در کنار مردمی‌ صمیمی ‌و طبیعت دلباز آن سپری کرد. خود او آن روزها را این‌طور یادآوری کرده است: «خوش‌ترین خاطراتم از این سال‌ها است. جایی بود ساده و فضایی مناسب برای تخیلات کودکی.»

به دلیل علاقه‌ای که به نقاشی داشت، با وجود مخالفت پدر، فعالیت هنری‌ را از سال‌های دبیرستان آغاز کرد و از مدرسه هنر تهران فارغ‌التحصیل شد. سپس برای ادامه مسیری که به آن علاقه داشت، به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران وارد شد. در سال ۱۳۴۷، در «شهر قصه» بیژن مفید، در نقش منوچهر، یا همان فیل، بازی کرد و با اینکه با استقبال زیادی مواجه شد، ترجیح داد در همان حیطه‌ای فعالیت کند که از پیش انتخاب کرده بود؛ هنر نقاشی و مجسمه‌سازی. در واقع تئاتر پاسخ به بخشی از روح جست‌وجوگر او بود؛ همانطور که در گفت‌وگویی اشاره کرد: «حضور در تئاتر هم یک موقعیتی بود که من یقه‌اش را گرفتم و آن را تجربه کردم.»

بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۹، تصمیم گرفت تا به همراه دوستی به استرالیا برود. او در سال ۱۳۵۲ رهسپار شهر پرت در استرالیای غربی شد و اگرچه این دوستی تداوم نیافت، حضور حسین والامنش در استرالیا همیشگی شد.

اقامت والامنش در استرالیا با ظهور جریان‌های هنر مفهومی مصادف شد و این هنرمند که شیفته چنین فضایی بود، از این موقعیت بهره برد. او در سال ۱۳۵۶ از  رشته هنرهای تجسمی دانشگاه هنر استرالیای جنوبی فارغ‌التحصیل شد و باقی عمرش را شهروند آدلاید در استرالیای جنوبی بود.

آثار حسین والامنش در بیشتر مجموعه‌های هنری عمومی استرالیا گنجانده شده است؛ از جمله مرکز هنری آلیس اسپرینگز، گالری هنر استرالیای جنوبی، گالری هنر استرالیای غربی، گالری گریفون، موزه هنرهای معاصر استرالیا، گالری ملی نیوزیلند، گالری هنر کوئینزلند و موسسه فناوری استرالیای غربی.

او جایزه هنرهای تجسمی انجمن گرانت شورای استرالیا و همچنین جایزه دوسالانه بزرگ در داکای بنگلادش را نیز در کارنامه دارد.

پیام‌های جهانی با الهام از سرزمین مادری

والامنش در آثارش با الهام از تجربیات و خاطرات شخصی، از اشیا معمولی و مواد طبیعی برای خلق شعر بصری استفاده می‌کرد که بازتابی از زندگی او در استرالیا و تجربیاتش از زادگاهش ایران بود. استفاده از برگ، سنگ و خاک در کنار اشیا معمولی خانگی مانند فرش و چراغ نفتی، مضمون‌هایی چون خانه، دوری، اشتیاق و عشق و همچنین پیچیدگی‌های هویت و مکان را منعکس می‌کنند.

بعد از فعالیت‌های پیاپی و نمایش موفقیت‌آمیز آثار حسین والامنش در استرالیا، در سال ۱۳۷۶، بورسیه شورای استرالیا به این هنرمند اعطا شد و آثارش بیشتر از قبل در گالری‌های هنری استرالیای جنوبی به نمایش درآمد. او سپس با سفارش‌های هنری بزرگی مواجه شد و آثار ماندگاری خلق کرد. از جمله این آثار آب‌نمای ۱۴ قطعه مقابل موزه استرالیای جنوبی است. حسین والامنش و همسرش آنجلا، این اثر را سال ۲۰۱۴ بر اساس شکل مهره‌های نوعی ماهی خزنده‌سان ساختند.

بنای یادبود استرالیا برای قحطی بزرگ ایرلند همکاری مشترک دیگر آنجلا و حسین والامنش است که در هاید پارک سیدنی اجرا شده است. این بنای یادبود دیوار اطراف سربازخانه را تداعی می‌کند و نام ۴۰۰ زن قربانی این قحطی بر قسمت شیشه‌ای دیواره‌ یادبود نقش بسته است.

اثر ترکیبی حسین والامنش به نام اشتیاق دیدار (Longing) که سوزاندن یک قالیچه ایرانی برای کشف تجربه مهاجران را شامل می‌شد، از دیگر آثار معروف او است. در این اثر، فرش قشقایی که هنرمند ۲۰ سال روی آن زندگی کرده و کودکش روی آن بزرگ شده است، در یک محوطه باز پهن می‌شود. سپس والامنش آتشی در مرکز آن می‌افروزد تا از این آتش، زندگی روحی جدیدی را بیافریند و گذشته‌ را با حال پیوند دهد. این فرش بعدها در گالری نیوساوت ولز روی زمین پهن و قسمت سوخته آن با مخمل سیاه رنگ پر شد تا شکل یک چاه را به خود بگیرد.

شاعرانگی در تصویر و تجسم

اثری از والامنش به مجموعه اصلی موزه لاکما در لس‌آنجلس لاکما نیز اضافه شده است. این اثر با نام «معماری آسمانی شماره ۱» از برگ‌های نیلوفر آبی درست شده و تصویری از معماری ایرانی است. حسین والامنش در این مجموعه، از آجرکاری‌های مسجد جامع اصفهان الهام گرفته است.

او در سال ۱۳۸۹، با همکاری پسرش نسیم والامنش که فیلمسازی ساکن ملبورن است، یک اثر جدید ویدیویی هم خلق کرد. این اثر به نام What Goes Around ویدیویی شاعرانه، رمزآلود و پرطنین است که شبکه‌ای پیچیده، ظریف، نامنظم و کروی‌شکل از شاخه‌های درخت را نشان می‌دهد. این شاخه‌ها آسمان و کیهان را تداعی می‌کنند و با خاطره آثار چیدمان و اندیشه‌های پیشین هنرمند به شکل هماهنگی حرکت دوار و چرخش در مدار را نشان می‌دهد.

آثار حسین والامنش تنها یک بار و در سال ۱۳۹۵ در ایران به نمایش درآمد. نمایشگاهی با نام «از کجا آمده‌ام» در گالری پروژه‌های آران به مدت دو هفته در تهران برپا شد که با حضور خود هنرمند و استقبال دوستداران او مواجه شد. او برای این نمایشگاه مجموعه‌ای از آثار خود را که نمایانگر زوایا و لایه‌های مختلف زندگی او بود، انتخاب کرد که قدمت بعضی از آن‌ها به بیش از ۲۰ سال قبل بازمی‌گشت.

یکی از آخرین نمایشگاه‌های والامنش به نام «این نیز بگذرد»، مهر ۱۴۰۰ در مرکز فرهنگی اسلامی پاریس برگزار شد. این نمایشگاه بزرگ‌ترین مجموعه آثار این هنرمند بود که در اروپا به نمایش درآمد. در این نمایشگاه، آثار متنوعی از دهه ۱۹۸۰ تا آخرین آثار حسین والامنش دیده می‌شود؛ از توجه و علاقه او به اشعار مولانا گرفته تا ارتباط معنوی بومیان استرالیا با محیط زیست.